تاریخچه فیروزه

فیروزه یکی از نخستین کانی های استخراج شده است.

قدیمی ترین معادن فیروزه جهان در مصر باستان (تقریبا ۷۵۰۰ سال پیش از میلاد) با شروع حکمرانی اولین سلسه فراعنه شناخته و کشف شده است.

نخستین جواهر فیروزه به صورت دستبند در دست مومیایی ملکه مصری به نام زر در یکی از اهرام مصر یافت شده که نام وی نیز بر روی آن حک گشته است.

۴۵۰۰ سال پیش، در صحرای سینا به طور عمده فیروزه استخراج می گردید.

۳ هزار نفر به این امر اشتغال داشته و ۳ هزار نفر نگهبان از این افراد مراقبت می کردند. همچنین در دست ملکه تینثیت یک دستبند فیروزه و آمتیست یافت شده است که قدمت آن به ۳ هزار سال قبل از میلاد می رسد.

از آنجاییکه بهترین و با کیفیت ترین نوع فیروزه با رنگ آبی آسمانی بی بدیل از معدن ایران استخراج می شده، مصریان آن زمان از واردات فیروزه های ایرانی برای ساخت جواهرات بی نظیر خود بهره می جستند.

آزتک ها در آمریکای جنوبی، فیروزه را می شناختند و ارزش زیادی برای آن قایل بودند. آنها روی ماسک ها و اشیاء مذهبی، فیروزه به کار می بردند.

نام قدیم فیروزه، Turquoise است که مى تواند از نام ترکیه آمده باشد؛ زیرا ابتدا معتقد بودند این کانى از کشور ترکیه آمده است.

به احتمال دیگر، این نام از توصیف فرانسوى سنگ جواهر Pierre turquin به معناى سنگ آبى تیره گرفته شده است.

طى هزاران سال، فیروزه آبى تیره جهان در ایران یافت مى شد و اصطلاح فیروزه پارسى مترادف با بهترین فیروزه بود ، این مساله در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ هنگامى که ذخایر مهم و مرغوب فیروزه را در باختر و جنوب باخترى آمریکا کشف کردند، تغییر کرد.

مواد این ذخایر به خوبى و عیار فیروزه پارسى بود و اکنون بیشترین فیروزه، در آمریکا با عیار بالا استخراج مى شود. هر چند امروزه همچنان فیروزه پارسى برابر یک تعریف از کیفیت فیروزه است تا بیان مبدا و سرچشمه آن.

ترکیب شیمیایى:

از نظر شیمیایى، یک فسفات هیدراته از مس و آلومینیوم است.

معمولا در مناطق دگرسانى در محل هاى خشک یا بیابانى یافت مى شود.

این مناطق محل هایى هستند که سنگ هاى اصلى بر اثر نفوذ دیگر سنگ ها با فعالیت آتشفشانى یا تحت تاثیر گرما دگرسان شده اند.

دگرسانى گرمابى با محلول هاى ماگمایى-که از عمق زمین به وسیله منافذ و شکستگى ها، سطح را تحت تاثیر قرار مى دهند- باعث تغییر سنگ هاى اصلى مى شود.

مراحل و عوامل زیادى در ساختن فیروزه دخالت دارند.

ابتدا باید یک منبع مس و همچنین فلدسپات آلومینیوم دار نیز موجود باشد.

دگرسانى گرمابى، فلدسپات را مى شکند و‌آلومینیوم لازم براى فیروزه را آزاد مى کند.

فسفات معمولا از اسید فسفریک از آپاتیت در طول آلتراسیون گرمابى به دست مى آید.

مس معمولا در سنگ میزبان همراه صعود ماگماى داغ تولید مى شود.

مس به آسانى در نزدیکى سطح هنگامى که در محلول داغ است، اکسید مى شود و آزادانه با آلومینیوم و اسید فسفریک واکنش مى دهد تا تشکیل فیروزه بدهد.

در این زمان، دیگر کانى ها داخل ساختمان فیروزه مى شوند و رنگ هاى مختلف آن را مى سازند.

فرمول شیمیایى (CuAl6(PO4)84H20):

این ساختمان با داخل شدن آهن، کلسیم، منگنز، منیزیم، سیلیکات و روى بسیار بزرگ تر خواهند شد. این عناصر هنگامى که به ساختمان مولکولى فیروزه اضافه مى شوند، رنگ و سختى آن را تحت تاثیر قرار مى دهند.

رنگ فیروزه مى تواند آبى تیره تا سبز تیره و رنگ هاى مابین این دو متغیر باشد.

معمولا، مس در ساختمان مولکولى فیروزه آبى تیره بیشتر است و آهن داخل شده باعث سبز تر شدن آن مى شود.

عوامل دیگرى تولید فیروزه را تحت تاثیر قرار مى دهند، به عنوان مثال سختى فیروزه در ژرفاى ۱۰۰ فوتى زمین زیاد مى شود و همچنین افزایش و دوره حرارت بر سختى فیروزه اثر دارند.

فیروزه در شبه جزیره سینا و استرالیا در سنگ ماسه و شیل یافت مى شود. در این مناطق سنگ هاى آذرین وجود ندارند اما سیلیسى شدن که یک فعالیت هیدروترمال و دگرسانى است، روى داده است.

سیلیس یک همراه معمول در تولید ذخیره فیروزه است.

خواص فیزیکى : آبى، سبز، آبى-سبز
سختى:۵-۶
شکست نور: ۱٫۶۲
ساختمان بلورى: ترى کلینیک
وزن مخصوص: ۲٫۹-۲٫۶